طب هومیوپاتی، دومین سیستم پزشکی متداول در دنیاست. این سیستم درمانی در کشورهایی رواج دارد که به لحاظ توسعه یافتگی بسیار با یکدیگر متفاوت‌اند. از کشورهای پیشرفته‌ای همچون انگلیس و آلمان و فرانسه و سوئیس گرفته تا کشورهای در حال توسعه مثل هند، پاکستان و کشورهای آقریقایی و آمریکای لاتین.

واژه Homeopathy از دو کلمه یونانی Homoios به معنی "مشابه" و Pathos به معنی "آسیب یا درد" تشکیل شده است که از طرفی به معنی "درمان" است. بنابراین هومیوپاتی را می‌توان "درد مشابه" و یا "درمان مشابه" معنا کرد. پزشکی که بیماران را به روش هومیوپاتی درمان می‌کند هومیوپات "Homeopath" نامیده می‌شود. هومیوپاتی بر اصل مشابهات (Like cures Like) بنا نهاده شده است؛ به این معنا که هر عنصر دارویی می‌تواند بر روی مجموعه خاصی از نشانه‌ها در فرد بیمار اثر درمان کننده داشته باشد، به شرط آن که اگر آن دارو به فرد سالمی در مقادیر بالا خورانده شود همان علائم مشابه را در او ایجاد نماید.

تاریخچه هومیوپاتی

روش درمانی هومیوپاتی توسط دکتر ساموئل هانومن، پزشک آلمانی در سال 1796 برای اولین بار معرفی شد. دکتر هانومن در کتاب معروف The Organon of the Healing Artروشی را شرح داد که بیان نوینی از قانون مشابهات را ارائه نمود که دو هزار و پانصد سال پیش توسط بقراط به کار گرفته می‌شد ولی بعدها تا حدودی در دل تاریخ گم شده بود.

دکتر هانومن هومیوپاتی را به عنوان یک سیستم پزشکی کل‌نگر (هالستیک) معرفی می‌کند و معتقد است که باید به همه جنبه‌های یک بیمار برای تجویز داروی صحیح دقت کرد زیرا در هر فرد و در هر زمان، فقط یک نوع بیماری می‌تواند وجود داشته باشد و همه نشانه‌های بیمارگونه در یک فرد، علائم همان یک بیماری است که به صورت‌های گوناگون بروز نموده است. بنابراین توضیح می‌دهد که برای درمان ریشه‌ای مجموعه مشکلات یک فرد در هر زمان فقط یک دارو کافیست. او به شدت با سرکوب علائم بیماری توسط پزشکان هم عصر خود مخالف بود و عقیده داشت روش‌های سرکوب علائم و یا تسکین‌های موقتی سبب پیچیده شدن بیماری و نفوذ آن به قسمت‌های عمیق‌تر وجود بیمار شده و نهایتا باعث می‌شود بیماری مشکل‌تر و لاعلاج‌تر شود. دکتر هانومن در طول عمرش بارها از طرف پزشکی رایج زمان خود که به شدت مخالف رویکرد جدید او بود، مورد حمله و بازخواست قرار گرفت و سرانجام مجبور به جلای وطن گردید. او در اواخر عمر خود به فرانسه رفت و آخرین ویرایش کتاب خود را نوشت اما پیش از چاپ آن در سن 87 سالگی از دنیا رفت.

دکتر هانومن شاگردان برجسته‌ای را در طب هومیوپاتی پرورش داد که برخی از آن‌ها نقطه عطف تاریخ این طب به شمار می‌آیند. از جمله شاگردان مشهور وی، بوئنینگ هاوزن و کنستانتین هرینگ است. دکتر هرینگ بنیانگذار طب هومیوپاتی در ایالات متحده امریکاست که خود در ابتدا از مخالفین سرسخت هانومن به شمار می آمد اما وقتی از نزدیک با نحوه درمان بیماری‌ها مواجه گشت و اصول کار هانومن را مورد مشاهده قرار داد به یکی از اشاعه دهندگان این علم مبدل شد و اولین مدرسه هومیوپاتی را در امریکا دایر نمود. او قوانینی برای تشخیص روند درمان صحیح بیماران پیشنهاد کرده است که در هومیوپاتی به "قوانین هرینگ" معروف است.

از دیگر همیوپات‌های بسیار مشهور جهان دکتر جیمز تیلر کنت است که کتاب معروف فلسفه هومیوپاتی و کتاب عناصر دارویی او از کتب مرجع اصلی هومیوپاتی است. وی اصولی را در روش بکارگیری داروهای هومیوپاتی پیشنهاد کرد که به پیروان این روش Kentien می‌گویند. دکتر جورج ویتولکاس برنده جایزه نوبل آلترناتیو در سال 1996 و رئیس مهمترین کالج بین المللی هومیوپاتی را می‌توان از جمله پیروان کنت در روش بکارگیری هومیوپاتی نام برد.

هومیوپاتی در دوران کنت و پس از آن به سرعت در آمریکا و اروپا رشد نمود و مدارس هومیوپاتی زیادی تاسیس شد. کلینیک‌ها و بیمارستان‌های متعددی در کنار این مدارس فعالیت داشته و هومیوپات‌های فراوانی تربیت شدند. این دوران را می‌توان دوره اوج شکوفایی هومیوپاتی کلاسیک نام نهاد.

رواج هومیوپاتی در جهان مدرن

با پیشرفت پزشکی مدرن در اواخر قرن 19 و توسعه کارخانجات بزرگ داروسازی در کشورهای توسعه یافته، سیستم هومیوپاتی به حاشیه رانده شد اما اقبال عمومی به ویژه در چند دهه اخیر و پس از یک وقفه نسبتا طولانی که به دلیل نفوذ ماتریالیست افراطی در فضای پزشکی مدرن از اوایل قرن نوزدهم ایجاد شده بود، بسیار چشمگیر و متحیر کننده است. امروزه پزشکی هومیوپاتی به طور گسترده‌ای توسط پزشکان در اروپا به کار گرفته می‌شود. تقریبا 30 ٪ پزشکان فرانسوی و 20 ٪ پزشکان آلمانی به طور منظم از سیستم پزشکی هومیوپاتی استفاده می‌کنند در حالی که بیش از 40٪ پزشکان انگلیسی بیماران‌شان را به پزشکان هومیوپاتی ارجاع می‌دهند و نیمی از پزشکان آلمانی اذعان دارند که هومیوپاتی یک شیوه موثر درمانیست. خانواده سلطنتی بریتانیا از سیستم درمانی هومیوپاتی استفاده و به قوت از آن حمایت می‌کنند. کشور سوئیس در سال 2017 با استناد به همه پرسی انجام شده هزینه‌های درمان هومیوپاتی را همچنان مورد حمایت بیمه دولتی قرار داد. در فرانسه با وجود این که سیستم درمان پزشکی رایج صد در صد رایگان است، و درمان هومیوپاتیک از حمایت بیمه دولتی خارج شده اما 5 هزار پزشک به روش هومیوپاتی بیمار می‌بینند و یک سوم مردم این کشور به طور منظم از این سیستم درمانی استفاده می‌کنند و این طب در دانشکده‌های پزشکی دانشگاه‌های مهم این کشور به پزشکان و پیراپزشکان آموزش داده می‌شود. گاندی، رهبر فقید استقلال هند، طب هومیوپاتی را از آن جهت که هم دارای پشتوانه فلسفی و نتایج تجربی قویست و هم بسیار ارزان و در دسترس می‌باشد، به عنوان پزشکی اول هند اعلام نمود و این سیستم همچنان به عنوان اولین سیستم رایج پزشکی در هند شناخته می‌شود.

تاریخچه هومیوپاتی در ایران

پیشینه هومیوپاتی در ایران چندان طولانی نیست. دکتر بهرمند، ع طبیبی و موسی ژام را می‌توان از پیشکسوتان این هنر درمانی در هفتاد سال گذشته در ایران نام برد که هومیوپاتی را از اروپا آموخته بودند و به این روش طبابت می‌کردند.

هومیوپاتی به عنوان یک علم در سال 1371 به همت دکتر مسعود ناصری (فیزیکدان) به جامعه آکادمیک ایران معرفی و همزمان در دو دانشکده پزشکی در تهران و ارومیه آموزش رایگان داده شد. همزمان با این آموزش‌ها سخنرانی‌های متعدد ایشان در مراکز آموزشی و درمانی سراسر کشور به شناخته شدن این روش انجامید و به این ترتیب هومیوپاتی در ایران بنیان گذاری شد. کتاب "یک، کوانتوم، عرفان و درمان" نوشته دکتر مسعود ناصری با طرح مدل داناکی (که در حال حاضر به مدل پدیدایی مشهور است) مکانیسم عمل سیستم درمانی هومیوپاتی را به خوبی توضیح داده است. این کتاب در کنار کتاب "صفر، تولد و مرگ در فیزیک جدید" همچنان جزو پرفروش‌ترین کتاب‌ها در ایران است.

دکتر ناصری در کتاب "یک" با اشاره به پیشرفت‌های علم فیزیک و گذرکردن این علم از دیدگاه‌های ماتریالیستی و نیوتنی و بیان سیر تاریخی اثرگذاری پیشرفت‌های این رشته بر سایر رشته‌ها از جمله بیولوژی و پزشکی به معرفی بیولوژی ریاضی محور جدیدی به زبان ساده می‌پردازند که جزئیات به روز شده‌ی آن را می‌توان از طریق سایت آکادمی ناصری به آدرس www.natphys.net دنبال نمود. این بیولوژی به زبان ساده هم اکنون از طریق سایت کانون همپاس در حال ارائه به علاقمندان می‌باشد. (دوره‌های کانون همپاس)

شایان ذکر و قدردانی است که برگزاری دوره هومیوپاتی در دانشکده پزشکی دانشگاه آزاد تهران به کوشش دکتر تهرانی میسر گردید و به دنبال برگزاری این دوره‌ها، دکتر مصطفی میرزازاده که پزشک متخصص زنان و دانش آموخته هومیوپاتی از کشور آلمان بودند، به دعوت دولت وقت به ایران آمدند و پس از مهاجرت دکتر ناصری از ایران، آموزش هومیوپاتی را به جامعه پزشکان ادامه دادند. شادروان دکتر میرزازاده شاگردان زیادی را در این عرصه آموزش دادند و حق بزرگی بر گردن جامعه هومیوپاتی ایران دارند. ایشان متاسفانه اردیبهشت 1399 از دنیا رفتند.

خانم پروفسور موسوی استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه تهران از جمله اشخاصی هستند که در اشاعه این علم تلاش بسیار نمودند. دوره هومیوپاتی سال 90 و 91 به همت و دعوت ایشان از دکتر ناصری و دکتر میرزازاده در دانشکده دندانپزشکی دانشگاه تهران برگزار گردید.

در حال حاضر هومیوپاتی در ایران دارای انجمن صنفی است و ده‌ها پزشک و پیراپزشک در سرتاسر ایران از این روش کارآمد برای درمان بیماران خود بهره می‌برند و علی رغم تنگناهای موجود در رابطه با آموزش و پژوهش هومیوپاتی در ایران، روز به روز بر تعداد استفاده‌کنندگان این روش افزوده می‌شود.